Fundacja Rodzinna – nowe rozwiązanie dla przedsiębiorców i firm rodzinnych

1. Fundacja rodzinna – co to jest?

Otóż Fundacja rodzinna jest odrębną od Fundatora osobą prawną, tj. podmiotem prawa, który we własnym imieniu może nabywać prawa (np. być właścicielem nieruchomości) i zaciągać zobowiązania (być stroną umów). Innymi słowy Fundacja rodzinna jest odrębnym bytem prawnym – na wzór spółek prawa handlowego (ale nią nie jest), który ma na celu zapewnienie stabilnego funkcjonowania przedsiębiorstwa na wypadek śmierci przedsiębiorcy, czy w braku porozumienia między spadkobiercami, co niejednokrotnie doprowadzało do ostatecznej likwidacji firm o rodzinnej strukturze właścicielskiej.

Utworzenie fundacji rodzinnej wiąże się z przekazaniem majątku dotychczasowego przedsiębiorstwa temu właśnie podmiotowi. W zamian Fundacja rodzinna ma zarządzać powierzonym mieniem w interesie tzw. beneficjentów oraz ma spełniać na ich rzecz świadczenia. W założeniu beneficjentami mają być dotychczasowy właściciel przedsiębiorstwa (Fundator) oraz członkowie jego rodziny – choć mogą to być także osoby trzecie.

A więc w ujęciu funkcjonalnym Fundacja rodzinna to:

• alternatywa dla funduszy inwestycyjnych, zagranicznych fundacji i trustów gromadzących rodzinne aktywa, przy jednoczesnym zabezpieczeniu stałych środków na bieżące koszty życia dla członków rodziny (beneficjentów),
• instytucja ułatwiająca wielopokoleniową sukcesję oraz pozwalająca pogodzić interesy związane z działalnością gospodarczą i interesy prywatne,
• podmiot posiadający majątek i zdolny zaciągać zobowiązania, który nie dzieli się na udziały,
• zabezpieczenie majątku firmy przed jego utratą, przy jednoczesnym wykonywaniu zarządu tym majątkiem zgodnie z wolą fundatora w celu spełniania określonych świadczeń na rzecz beneficjentów.

2. Cel Fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna ma realizować cele główne oraz szczegółowe. Celem głównym jest:

• gromadzenie mienia,
• zarządzanie mieniem powierzonym w interesie beneficjentów,
• spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów.

Natomiast cele szczegółowe określa Fundator w statucie fundacji rodzinnej. Fundatorowi pozostawia się przy tym dużą elastyczność w określeniu szczegółowych celów oraz nakreśleniu wizji działalności fundacji rodzinnej. Realizacja tych celów następuje rzecz jasna w oparciu o przekazany przez Fundatora majątek.

3. Jakie są korzyści z Fundacji rodzinnej?

Główne zalety Fundacji rodzinnej to:

• zapewnienie ciągłości przedsiębiorstwa, dla zabezpieczenia rodziny,
• ochrona firm rodzinnych przed problemami związanymi z sukcesją, czyli trudnościami wynikającymi z przekazywaniem firmy kolejnym pokoleniom (np. w razie braku następców lub gdy nie chcą oni prowadzić firmy, gdy jest duża liczba spadkobierców),
• ochrona majątku firmy przed podziałem (rozdrobnieniem) i uszczupleniem po śmierci właściciela, np. na skutek roszczeń rodziny o zachowek,
• ograniczenie problemów związanych z decyzyjnością w firmie (powierzenie przedsiębiorstwa w profesjonalny zarząd, który ma działać zgodnie z wolą Fundatora),
• zwiększenie trwałości firmy w perspektywie dłuższej niż dwóch pokoleń,
• preferencje podatkowe dla osób fizycznych:
  1. podatkowi od spadków i darowizn nie podlega nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych będących przedmiotem świadczenia oraz stanowiących mienie otrzymane w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej albo fundacji rodzinnej w organizacji;
  2. częściowe zwolnienie z podatku dochodowego od osób fizycznych, wg właściwej proporcji zamieszczonej w spisie majątku dla:
     • Fundatora i jego małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, uprawnionych do otrzymania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej,
     • Beneficjenta z tytułu świadczenia, jeśli jest nim Fundator lub jego małżonka, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym lub macocha,
  3. zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych wg stawki:
     • 10% od przychodów uzyskanych przez osobę będącą w stosunku do fundatora osobą zaliczoną do I lub II grupy podatkowej w części odpowiadającej proporcji,
     • 15% w pozostałych przypadkach.
• preferencyjny podatek CIT dla Fundacji rodzinnej wg stawki 15% od przekazanego lub postawionego do dyspozycji przez fundację rodzinną bezpośrednio lub pośrednio świadczenia oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej,
• założenie fundacji rodzinnej nie podlega opodatkowaniu PPC i CIT.

4. Kto może być Fundatorem?

Fundację rodzinną może założyć wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która przekaże aktywa fundacji rodzinnej (całość albo część majątku fundatora w zależności od jego woli). Fundacja rodzinna może być założona przez więcej niż jedną osobę, także przez osoby niespokrewnione. Jedynie w przypadku ustanowienia Fundacji rodzinnej w testamencie może mieć ona tylko jednego Fundatora, bowiem polskie prawo spadkowe dopuszcza możliwość sporządzenia testamentu jedynie przez jednego spadkodawcę.

Co ważne – fundatorem Fundacji rodzinnej może być obcokrajowiec, bowiem zdolność fundowania ustalana jest na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego lub prawa ojczystego w przypadku obcokrajowców.

Jak wynika z powyższego – fundacji rodzinnej nie mogą założyć inne osoby prawne – spółki prawa handlowego, Fundacje, Stowarzyszenia rejestrowe, Spółdzielnie itd.

5. Kto może być beneficjentem Fundacji rodzinnej?

Fundacja rodzinna ma spełniać na rzecz wskazanych przez Fundatora beneficjentów określone świadczenia. Beneficjentem, a więc osobą odnoszącą korzyści z funkcjonowania Fundacji rodzinnej – zgodnie z wolą fundatora, może być:

• osoba fizyczna (w tym Fundator Fundacji rodzinnej),
• organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego.

Co istotne, między Fundatorem a beneficjentem nie musi istnieć stosunek pokrewieństwa , a zatem jako beneficjent może zostać wskazana każda osoba fizyczna.

6. Koszt założenia Fundacji rodzinnej

By móc założyć Fundację rodzinną Fundator musi wyposażyć ją w mienie o wartości określonej w statucie, jednak nie niższej niż 100 000 zł, co ma chronić jej płynność finansową.

Wartość mienia wniesionego do fundacji rodzinnej określa się jako wartość rynkowa składników wnoszonego mienia w innej postaci niż środki pieniężne, ustalona na dzień wniesienia mienia, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. W przypadku, gdy fundusz założycielski za zostać wniesiony w walucie obcej – kwotę przelicza się na złote zgodnie ze średnim kursem walut obcych ogłaszanym przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wniesienia mienia.
Przy kosztach założenia fundacji rodzinnej należy uwzględnić:

• koszt sporządzenia statutu Fundacji rodzinnej, który to dokument jest najistotniejszym dla zabezpieczenia jej funkcjonowania zgodnie z wolą Fundatora oraz uchroni przed problemami związanymi z decyzyjnością w różnych sytuacjach losowych.
• opłata związana ze sporządzeniem przed notariuszem aktu założycielskiego Fundacji rodzinnej lub testamentu,
• opłatę 500 złotych od zgłoszenia Fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych,
• opłatę 250 złotych pobiera się od wniosku o wpis w rejestrze fundacji rodzinnych.

7. Fundacja rodzinna a zwykła Fundacja
Jaką działalność może prowadzić Fundacja rodzinna?

Fundację rodzinną należy odróżnić od innych „Fundacji” działających w Polsce. Jej organizację i funkcjonowanie określa kompleksowo ustawa o Fundacji Rodzinnej z dnia 26 stycznia 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 326 ze zm.). Natomiast do Fundacji rodzinnej nie stosuje się żadnych przepisów ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, co podkreśla, że jej charakter jest zupełnie odrębny od klasycznej Fundacji.

Regulacja fundacji rodzinnej jest częścią prawa prywatnego i mimo podobieństwa organizacyjnego do spółek handlowych (posiadanie osobowości prawnej, struktury organizacyjnej, czy działanie za pośrednictwem organów), to fundację rodzinną należy odróżnić od spółek handlowych – do Fundacji rodzinnej nie stosuje się ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Generalnie Fundacja rodzinna nie jest też instytucją właściwą do prowadzenia działalności gospodarczej. Wyjątkowo może prowadzić działalność określoną w ustawie polegającą np. na obrocie majątkiem, w tym udziałami w spółkach, najmie, udzielaniu pożyczek spółkom, w których posiada udziały lub beneficjentom, obrocie obcą walutą w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej oraz określoną działalność w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym czy gospodarką leśną.

Nie wyklucza to nabycia przez fundację rodzinną przedsiębiorstwa prowadzącego działalność gospodarczą w każdym sektorze. Jednak ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej spowodują, że Fundacja rodzinna będzie musiała np. dokonać aportu przedsiębiorstwa albo jego składników do spółki, wydzierżawić je albo dokonać innych czynności pozwalających na korzystanie z przedsiębiorstwa.

Z uwagi na charakter Fundacji rodzinnej oraz jej autonomiczność, w sprawach nieuregulowanych w ustawie odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego, gdy wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego.

8. Czy Fundacja rodzinna się opłaca?

Bilans korzyści i ograniczeń związanych z przeniesieniem majątku firmy do Fundacji rodzinnej zawsze musi uwzględniać m.in. przedmiot dotychczas prowadzonej działalności, zagrożenia związane z sukcesją, kwestię opodatkowania oraz korzyści wynikające z form organizacyjnych prowadzenia działalności gospodarczej.

Kancelaria Radcy Prawnego RS Prawnik w Lublinie zapewnia kompleksową pomoc przedsiębiorcom i osobom fizycznym w analizie możliwości i opłacalności założenia fundacji rodzinnej. Jeśli rozważasz powierzenie majątku swojego przedsiębiorstwa fundacji rodzinnej lub zastanawiasz się czy jest to rozwiązanie właściwe dla twojego biznesu, potrzebujesz pomocy w sporządzeniu statutu Fundacji rodzinnej lub ogólnej porady, zapraszamy na spotkanie do Kancelarii po wcześniejszym kontakcie telefonicznym pod numerem 502 518 300.